Zimy, które zamroziły Europę
Zima tysiąclecia w Europie miała miejsce w latach 1708-1709 i była jedną z najostrzejszych w okresie tzw. Małej Epoki Lodowej. Nadzwyczaj mroźna pogoda rozpoczęła się już w grudniu 1708 roku, a najniższe temperatury odnotowano w styczniu 1709 roku.
W wielu częściach Europy temperatura spadła poniżej 30 stopni poniżej zera. W Paryżu odnotowano aż 23 stopnie na minusie, co było absolutnym rekordem w tamtym okresie dla tej szerokości geograficznej.
W Polsce i na terenach dzisiejszych Niemiec termometry wskazywały podobne wartości, a rzeki, w tym Sekwana, Ren i Wisła, całkowicie zamarzły. Śnieżyce trwały nieprzerwanie przez tygodnie, pokrywając ziemię grubą warstwą lodu i śniegu. Mrozy utrzymywały się przez całą zimę, a wiosna przyszła bardzo późno, co uniemożliwiło rozpoczęcie prac polowych. To oznaczało nadejście kolejnego problemu, głodu.
Co było przyczyną zimy tysiąclecia?
Przyczyny ekstremalnego chłodu, zwanego zimą tysiąclecia, wciąż pozostają przedmiotem intensywnych badań naukowych. Wśród najczęściej rozważanych hipotez wskazuje się na erupcje wulkaniczne, podczas których do atmosfery trafiają ogromne ilości pyłów i gazów, takich jak dwutlenek siarki. Substancje te mogą blokować promieniowanie słoneczne docierające do powierzchni ziemi i odbijać je, powodując globalny spadek temperatur. W latach poprzedzających zimę 1708–1709 doszło do erupcji m.in. wulkanów Teide i Wezuwiusz. To właśnie one mogły przyczynić się do ochłodzenia.
W styczniu mróz jakiego nie było w Polsce od bardzo dawna
Inną teorią jest tzw. minimum Maundera, czyli okres znacznego spadku aktywności słonecznej i mniejszej liczby plam słonecznych w okresie między końcem XVI a początkiem XVIII wieku (dokładnie od około 1645 do 1715 rok). Uważa się, że mniejsza ilość energii słonecznej docierającej do Ziemi mogła przyczynić się do ochłodzenia klimatu.
Do ekstremalnego ochłodzenia mogły też doprowadzić zmiany w cyrkulacji atmosferycznej oraz anomalie w prądach oceanicznych. Zjawiska takie jak El Niño czy La Niña mogą wpływać na pogodę w różnych częściach świata, chociaż ich bezpośredni wpływ na zimę tysiąclecia nie jest jednoznacznie udowodniony.
Głód i ofiary śmiertelne
Skutki tej ekstremalnej zimy były katastrofalne. Niskie temperatury zniszczyły zbiory, a zapasy żywności szybko się wyczerpały. Na wsiach brakowało zboża, a w miastach ceny chleba osiągnęły astronomiczne poziomy. W niektórych regionach Europy ludzie zmuszeni byli do jedzenia korzeni, kory drzew, a nawet skór zwierzęcych. Głód stał się nową codziennością.
Czy byłbyś gotowy przetrwać zimę stulecia? Zima, która sparaliżowała Polskę
Szacuje się, że w wyniku zimy tysiąclecia i wynikającego z niej głodu zmarło około 1 miliona ludzi w całej Europie. W niektórych regionach liczba zgonów sięgała 10-20 procent populacji. Epidemie chorób, takich jak tyfus i dżuma, dodatkowo zwiększyły liczbę ofiar. Na terenach Polski i Litwy konsekwencje były równie dotkliwe, prowadząc do wyludnienia wielu wsi.
Upadek imperiów i zmiany polityczne
Zima tysiąclecia znacząco wpłynęła na układ sił w Europie. Jednym z najbardziej dotkniętych państw było Królestwo Szwecji. Zima 1708-1709 przypadła na okres Wielkiej Wojny Północnej (1700-1721), w której Szwecja walczyła z koalicją Rosji, Polski, Danii i Saksonii. Armia szwedzka, prowadzona przez króla Karola XII, poniosła ogromne straty podczas surowej zimy, szczególnie w kampanii na terenie Ukrainy i Rosji.
Podczas oblężenia Połtawy w 1709 roku siły szwedzkie były osłabione przez brak zaopatrzenia i wycieńczenie zimowymi warunkami. Klęska Szwecji w tej bitwie była punktem zwrotnym, który zakończył dominację tego państwa w Europie Północnej. Upadek Szwecji otworzył drogę do wzrostu potęgi Rosji, która pod rządami Piotra Wielkiego zaczęła dominować w regionie.
Polka z Syberii ujawnia, jak przetrwać srogi mróz. „Skarpety z sierści psa i buty ze skóry jelenia”
Również w Europie Zachodniej zima wywołała niepokoje społeczne. W Królestwie Francji biedniejsze warstwy społeczne poniosły największe straty, co pogłębiło przepaść między klasami społecznymi. Wydarzenia te uznaje się za jedne z przyczyn późniejszych napięć, które w XVIII wieku doprowadziły do rewolucji francuskiej.
Źródło: TwojaPogoda.pl / historia.org.pl / historia.dorzeczy.pl / oko.press