Czerwona jarzębina: idealny zwiastun jesieni?
Roślina ta, znana również jako jarząb pospolity (Sorbus aucuparia), jest jedną z najbardziej charakterystycznych w polskim krajobrazie. Jej owoce zaczynają dojrzewać już w sierpniu, osiągając pełnię intensywnej czerwieni we wrześniu. To właśnie wtedy jarzębina staje się prawdziwą ozdobą parków, ogrodów i lasów. Wiele osób uważa, że pojawienie się czerwonych owoców jarzębiny jest niezawodnym znakiem nadchodzącej jesieni.
Jednak, czy rzeczywiście możemy traktować ją jako wskaźnik początku tej pory roku? Meteorolodzy wskazują, że choć jarzębina jest jednym z licznych symboli jesieni, jej owocowanie niekoniecznie musi oznaczać, że w przyrodzie zakończyło się już lato. Proces dojrzewania owoców jarzębiny jest bowiem uzależniony od warunków pogodowych panujących w danym roku, takich jak temperatura i ilość opadów.
W cieplejsze lata jarzębina może zacząć owocować wcześniej, co niekoniecznie oznacza wcześniejszy początek jesieni. Co ciekawe, wraz z globalnym ociepleniem, w ciągu ostatniej dekady kwitnienie tej rośliny przyspieszyło… o prawie dwa tygodnie!
Oznacza to, że w coraz mniejszym stopniu można traktować ją jako wyznacznik jesieni, choć taki kontekst kulturowy zapewne będzie utrzymywał się w naszym kraju jeszcze przez wiele długich lat.
Znaczenie kulturowe czerwonej jarzębiny w Polsce
Jej czerwone owoce, nazywane często koralami, były wykorzystywane do tworzenia biżuterii, a także miały znaczenie symboliczne. Wierzono, że jarzębina ma właściwości ochronne i może odstraszać złe duchy. Gałązki jarzębiny wieszano nad drzwiami domów, aby chronić mieszkańców przed nieszczęściem i chorobami.
Co ciekawe, w niektórych regionach Polski jarzębina była również symbolem płodności i obfitości, a jej owoce wykorzystywano w różnych obrzędach ludowych. Takie „zastosowania” tej rośliny utrwaliły się zwłaszcza:
● na wschodnich rubieżach II RP, czyli w dużej mierze na terenach obecnej Białorusi - tam jarzębinę uważano za drzewo, którego moc miała chronić przed złymi mocami. Szeptuchy traktowały ją jako najświętsze z drzew, zapewniające oczyszczenie z negatywnych energii
● w regionach, gdzie kultywowano tradycje dożynkowe: gałązki jarzębiny z owocami obowiązkowo dodawano do wieńców dożynkowych jako symbol płodności ziemi i obfitości plonów
● na Lubelszczyźnie, gdzie wciąż żywe są tradycyjne pieśni i obrzędy ludowe związane z jarzębiną, co świadczy o jej ważnej roli w lokalnej społeczności
Warto również wspomnieć o kulinarnym aspekcie jarzębiny - jej owoce, po odpowiedniej obróbce, są wykorzystywane do przygotowywania przetworów, takich jak dżemy, soki czy nalewki, które cieszą się dużą popularnością.
Właściwości lecznicze jarzębiny: istny skarb na wyciągnięcie ręki
Owoce jarzębiny mają liczne właściwości lecznicze. Zawierają witaminy C, E, P, K, PP, a także cukry, garbniki i pektyny. W medycynie ludowej jarzębina była wykorzystywana do leczenia różnych dolegliwości, takich jak problemy z wątrobą, nerkami czy układem trawiennym.
Współczesne badania potwierdzają, że jarzębina ma działanie przeciwzapalne, moczopędne i wzmacniające. Warto jednak pamiętać, że surowe owoce jarzębiny zawierają kwas parasorbowy, który jest toksyczny, dlatego przed spożyciem muszą być one poddane obróbce termicznej, takiej jak gotowanie czy mrożenie, co neutralizuje ich szkodliwe właściwości.
Źródło: lasy.gov.pl / /czasostrzeszowski.pl / opracowanie własne.