Czym jest szok termiczny i kiedy występuje?
Szok termiczny to gwałtowna reakcja organizmu na gwałtowną zmianę temperatury otoczenia. Występuje, gdy ciało nie jest w stanie szybko dostosować się do nowych warunków. Choć najczęściej kojarzymy go z letnimi kąpielami, to może nas zaskoczyć w różnych sytuacjach, niezależnie od pory roku.
Klasycznym przykładem jest wskoczenie do zimnej wody po długim opalaniu się na plaży. Temperatura naszego ciała jest wtedy wysoka, a naczynia krwionośne rozszerzone. Nagły kontakt z chłodną wodą powoduje ich gwałtowne obkurczenie, co może prowadzić do poważnych zaburzeń krążenia. Warto pamiętać, że do szoku termicznego może dojść nawet wtedy, gdy woda nie jest lodowata - wystarczy, że jej temperatura jest niższa od 13-15 stopni Celsjusza.
Jednak szok termiczny to nie tylko problem związany z wodą. Może nas zaskoczyć również w innych okolicznościach. Przykładowo, wyjście z klimatyzowanego pomieszczenia na rozgrzaną słońcem ulicę lub przeciwnie - wejście do mocno schłodzonego budynku w upalny dzień.
Szczególnie narażone na szok termiczny są osoby starsze, dzieci oraz kobiety w ciąży. Ich organizmy mogą mieć trudności z szybką adaptacją do szybkich zmian temperatury. Dodatkowymi czynnikami ryzyka są: przemęczenie, nadmierny wysiłek fizyczny, zażywanie niektórych leków, spożywanie alkoholu, odwodnienie oraz choroby przewlekłe układu oddechowego i krążenia.
Objawy szoku termicznego - jak rozpoznać zagrożenie?
Pierwszym, często niekontrolowanym objawem szoku termicznego jest nagła próba złapania powietrza. To szczególnie niebezpieczne, gdy znajdujemy się pod wodą, gdyż może prowadzić do zachłyśnięcia się i w konsekwencji do utonięcia. Ta gwałtowna reakcja często prowadzi do hiperwentylacji, czyli niekontrolowanego, szybkiego i głębokiego oddychania.
Objawami tego stanu są mroczki przed oczami, zawroty głowy oraz drętwienie twarzy, dłoni i stóp. W skrajnych przypadkach może dojść do omdlenia spowodowanego obkurczeniem naczyń mózgowych.
Kolejnym poważnym skutkiem szoku termicznego jest gwałtowne obkurczenie naczyń krwionośnych znajdujących się pod skórą. To z kolei powoduje szybki transport dużej ilości krwi do serca, które może nie być w stanie jej przepompować - a to już stan poważnie zagrażający życiu.
Warto zwrócić uwagę na reakcje psychiczne towarzyszące szokowi termicznemu. Często pojawia się panika lub uczucie utraty orientacji, szczególnie gdy woda dostanie się do nosa i uszu.
W przypadku szoku termicznego związanego z przegrzaniem organizmu możemy zaobserwować takie objawy jak: silny ból głowy, zawroty głowy, nudności, wymioty, przyspieszone tętno i oddech, a w skrajnych przypadkach nawet utratę przytomności.
Jak zapobiegać szokowi termicznemu i udzielać pierwszej pomocy?
Przede wszystkim, wchodząc do wody, należy robić to stopniowo. Zamiast skakać do zimnego jeziora czy morza po długim opalaniu, warto najpierw ochłodzić ciało, polewając się wodą lub wchodząc do niej powoli. Dajmy organizmowi czas na adaptację do nowej termiki. Szczególnie ważne jest to w przypadku dzieci i osób starszych, których mechanizmy termoregulacyjne mogą być mniej efektywne.
Należy również unikać gwałtownych zmian temperatury w innych sytuacjach. Wychodząc z klimatyzowanego pomieszczenia na zewnątrz w upalny dzień, dajmy sobie chwilę na aklimatyzację. Ważne jest również odpowiednie nawodnienie organizmu. Trzeba regularnie pić wodę, szczególnie w upalne dni.
Gdy nieszczęśliwie dojdzie do szoku termicznego, kluczowe jest szybkie i prawidłowe udzielenie pierwszej pomocy. Jeśli osoba poszkodowana znajduje się w wodzie, należy jak najszybciej wyciągnąć ją na brzeg. Następnie trzeba zadbać o ustabilizowanie temperatury ciała.
W przypadku szoku termicznego spowodowanego wychłodzeniem należy przenieść poszkodowanego w ciepłe, suche i bezwietrzne miejsce. Trzeba zdjąć mokre ubranie i delikatnie osuszyć ciało. Ważne jest, aby ogrzewanie odbywało się stopniowo - nie należy stosować gorących kąpieli czy okładów.
Niezależnie od okoliczności zawsze należy wezwać pomoc medyczną. Nawet jeśli objawy ustąpią, poszkodowany powinien zostać poddany obserwacji, gdyż mogą wystąpić późniejsze powikłania.
Pamiętajmy, że szok termiczny to nie tylko problem letnich kąpieli. Może nas zaskoczyć w różnych sytuacjach, niezależnie od pory roku. Świadomość zagrożenia, ostrożność i umiejętność udzielenia pierwszej pomocy mogą uratować życie - nasze lub kogoś bliskiego. Dbajmy o siebie i innych, ciesząc się bezpiecznie z uroków każdej pory roku, w tym także trwających wakacji.
Źródła: gov.pl / centrummedyczne.info / wylecz.to / opracowanie własne.