Od kiedy w Polsce prowadzi się stałe pomiary meteorologiczne, wiadomo, że najbardziej suchym miejscem są tereny pogranicza województw kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego, a dokładniej środkowa i południowa część tego pogranicza.
Rozciąga się tam Pojezierze Gnieźnieńskie obfitujące w bardzo ciekawie uformowane zbiorniki wodne. Jeziora są silnie wydłużone, wąskie i głębokie. Nazywane są rynnowymi, a powstały na skutek cofania się lodowca, pod nim lub na jego czole. Obszary te są również zabagnione.
Przechodzące nad regionem fronty atmosferyczne od dziesiątek lat przynoszą tam najmniejsze w skali Polski sumy opadów. W ubiegłym roku, który okazał się jednym z najsuchszych, spadły tam zaledwie 372 mm deszczu, czyli tylko 70 procent rocznej normy. Tak sucho nie było od 26 lat.
Tak wyglądały dawniej chaty budowane w tej okolicy. Fot. TwojaPogoda.plSzczególny okazał się rok 1982, gdy na okolice Kruszwicy i Gniezna spadło tylko nieco ponad 200 mm deszczu. To był najbardziej suchy rok w tej części naszego kraju na przestrzeni minionych kilkudziesięciu lat. Rolnicy od zawsze narzekają tam na posuchę. Zdarzały się okresy, gdy nie padało całymi tygodniami, a ludzie cierpieli głód.
Skutek działalności lodowca
Co sprawia, że jest tam aż tak sucho? Przyczyną są morenowe wzgórza Pojezierza Pomorskiego. Rozciągają się one z południowego zachodu na północny wschód i oddzielają obszary położone w rejonie wybrzeża od Wielkopolski i Kujaw.
Nie są to duże wzniesienia, ponieważ nie przekraczają wysokości 200-300 metrów, a mimo to mają kolosalny wpływ na warunki pogodowe.
Słynna "Mysia Wieża" w Kruszwicy, z którą związana jest legenda o Popiele. Fot. TwojaPogoda.plOtóż ich położenie powoduje, że przesuwające się od strony Morza Bałtyckiego wilgotne fronty atmosferyczne, docierają do nawietrznych stoków moren czołowych, a następnie dochodzi tam do zjawiska, które znane jest nam z Tatr.
Otóż ciepłe i wilgotne powietrze unosi się nad wzgórza, a następnie schładza się. Deszcze obficie padają więc na stronę nawietrzną, czyli na terenach Pomorza i wybrzeża. Chłodne powietrze, już pozbawione znacznej części wilgoci, spływa następnie w kierunku stoków zawietrznych i tam ogrzewa się, jednocześnie jeszcze bardziej osuszając się.
W efekcie mamy taki miniaturowy efekt halnego, który osusza Wielkopolskę i Kujawy. Fachowo nazywa się to zjawisko „cieniem opadowym”. Średnie roczne sumy opadów na Pojezierzu Gnieźnieńskim i w jego okolicach są aż o 30 procent mniejsze niż na Pomorzu.
Tak wyglądała osada w Biskupinie nad Jeziorem Biskupińskim. Fot. TwojaPogoda.plGdyby nie wzgórza Pojezierze Pomorskiego, suma opadów byłaby na Pojezierzu Wielkopolskim o około 100 mm większa, co z pewnością poprawiłoby sytuację na tamtejszych polach uprawnych. Zmiany klimatyczne sprawiają, że okresy suche zdarzają się coraz częściej i są coraz bardziej dokuczliwe.
Suszę potęgują kopalnie
Jednak nie tylko klimat ma wpływ na problemy tamtejszych rolników, którzy zmuszeni są nawadniać swoje pola, co w przyszłości, na skutek zmian klimatycznych, może się okazać jeszcze trudniejsze niż dzisiaj. Tym czynnikiem są kopalnie odkrywkowe, które wypompowują miliony metrów sześciennych wody z gruntu.
Tak wyglądały dawniej chaty budowane w tej okolicy. Fot. TwojaPogoda.plCo gorsza, następnie ta niezwykle cenna woda wyparowuje lub spływa do rzek i dalej do morza, zupełnie nie utrzymując się w tym wysychającym regionie. To gigantyczne marnotrawstwo i niszczenie środowiska naturalnego, ponieważ wysychają studnie, jeziora, stawy, torfowiska i lasy.
Najstarsze ludzkie osady
Suche przestrzenie pogranicza Wielkopolski i Kujaw to również tereny, gdzie powstały najstarsze ludzkie osady. Wśród nich znajduje się Gniezno, które było pierwszą stolicą Polski. To właśnie z tego regionu pochodzą znane wszystkim legendy o królu Popiele i Goplanach.
Także tam, w 1933 roku, odkryto osadę Biskupin, która powstała najprawdopodobniej zimą 738 roku przed naszą erą, a opuszczona została na skutek zmian klimatycznych i nadmiernej eksploatacji środowiska naturalnego.
Tak wyglądało osadnictwo w tej okolicy. Fot. TwojaPogoda.plOkazuje się, że Pojezierze Gnieźnieńskie miało swoistą moc przyciągania do siebie ludzi, zarówno przed tysiącami jak i setkami lat. Wciąż zastanawiające jest to, że osiedlali się oni na terenach podmokłych, pełnych bagien i grzęzawisk.
Chociaż oba elementy układanki, a więc prastare ludy oraz najbardziej suchy teren w Polsce na pierwszy rzut oka nie mają ze sobą związku, to jednak zawsze na siebie wpływały i temu zaprzeczyć nie można.
Źródło: TwojaPogoda.pl