Tsunami uderza w Rikuzentakata w Japonii w marcu 2011 roku. Fot. Tamon Suzuki.
Paelotsunami, to tsunami, do którego doszło jeszcze przed spisaną historią ludzkości, a odkryte zostało podczas badań geologicznych. Analiza osadów morskich z dna Zatoki Hendersona, u północno-zachodniego krańca północnej wyspy Nowej Zelandii, wykazała, że tsunami miało 32 metry wysokości. Na takiej bowiem wysokości na lądzie odnaleziono osady z lat 1450-1480.
To właśnie wtedy gigantyczne fale uderzyły w wybrzeża tego kraju, wdzierając się nawet na kilometr w głąb lądu. Ślady historycznego tsunami odnaleziono wzdłuż całego zachodniego i wschodniego wybrzeża górnej części północnej wyspy Nowej Zelandii, jednak tak wysoko osady zawędrowały jedynie w rejonie Zatoki Hendersona, co świadczy o tym, że to właśnie w tym miejscu tsunami było najwyższe.
Przyczyną tak potężnego tsunami było podmorskie trzęsienie ziemi w rejonie wulkanicznym wysp Karmadec, położonych na północ od Nowej Zelandii. Wkrótce naukowcy udostępnią kolejne wyniki badań, tym razem tsunami, które aż trzykrotnie uderzały w wybrzeża laguny Mataora-Wairau w rejonie miasta Marlborough.
Naukowcy udostępniając najnowsze mapy geologiczne (zobacz) społeczeństwu chcą zwiększyć świadomość na temat zjawisk, które mogą stanowić dla Nowozelandczyków poważne zagrożenie.
Miejsca uderzeń historycznych tsunami. Fot. The New Zealand Palaeotsunami Database.
Należą do nich nie tylko trzęsienia ziemi i fale tsunami, lecz również erupcje wulkaniczne. Nowa Zelandia położona jest w strefie tzw. Pacyficznego Pierścienia Ognia, gdzie występują najpotężniejsze wstrząsy ziemi, zdolne niemal w każdej chwili wyzwolić olbrzymie tsunami, które znów może mieć dziesiątki metrów wysokości i zagrozić życiu tysięcy ludzi.
W ostatnich latach największe tsunami odnotowano u wschodniego wybrzeża Japonii po najpotężniejszym trzęsieniu ziemi w historii tego kraju. 11 marca 2011 roku fala o największej wysokości odnotowana została w rejonie miejscowości Miyako w prefekturze Iwate i miała 40,5 metra. Wdarła się w głąb lądu na odległość 10 kilometrów.
Największe w historii tsunami zanotowano w Lituya Bay na Alasce. Fala ta miała wysokość aż 524 metrów. 9 czerwca 1958 roku w pobliżu wybrzeży Alaski wystąpiło bardzo silne trzęsienie ziemi.
Spowodowało ono odklejenie się od podłoża mas zwietrzeliny skalnej i jej gwałtowne ześlizgnięcie się po bardzo stromym stoku do wód głębokiego na około 130 metrów fiordu. Spowodowało to "wypchnięcie" mas wody we wszystkich kierunkach, najsilniejsze na przeciwległy stok fiordu, gdzie zasięg pionowy fali był najwyższy.
Tsunami to bardzo długie fale morskie wywołane podwodnymi trzęsieniami ziemi, wybuchami podwodnych wulkanów lub upadkiem meteoroidu (planetoidy). Fale te rozchodzą się promieniście od epicentrum z dużą prędkością osiągającą od 50 do nawet 1000 kilometrów na godzinę.
Wysokość tsunami na otwartym oceanie sięga od 0,1 do nawet 5 metrów, a w pobliżu lądu wzrasta do wysokości od 10 do 50 metrów i wyżej, powodując katastrofalne zniszczenia.
